มะขามจัดเป็นพันธุ์ไม้ยืนต้นขนาดกลางจนถึงขนาดใหญ่ แตกกิ่งก้านสาขามากมาย ไม่มีหนาม เปลือกต้นขรุขระและหนา สีน้ำตาลอ่อน ใบ – เป็นใบประกอบแบบขนนก มีใบเล็กออกตามกิ่งก้านใบเป็นคู่ ใบย่อยเป็นรูปขอบขนาน ปลายใบและโคนใบมน มีดอกออกตามปลายกิ่ง ดอกมีขนาดเล็ก กลีบดอกสีเหลืองและมีจุดประสีแดงหรือม่วงแดงอยู่กลางดอก มีผลเป็นฝักยาวรูปร่างยาวหรือโค้ง ขนาดยาว 3-20 เซนิติเมตร ฝักอ่อนมีเปลือกสีเขียวอมเทา สีน้ำตาลเกรียม เนื้อในติดกับเปลือก เมื่อแก่ฝักเปลี่ยนเป็นเปลือกแข็งกรอบหักง่าย สีน้ำตาล เนื้อในกลายเป็นสีน้ำตาลหุ้มเมล็ด เนื้อมีรสเปรี้ยวหรือหวาน ซึ่งฝักหนึ่งเมล็ด 3–12 เมล็ด เมล็ดแก่จะแบนเป็นมัน และมีสีน้ำตาล
สรรพคุณสมบัติทางสมุนไพรของมะขาม
มะขามมีสารที่ช่วนต้านอนุมูลอิสระแะลช่วยบำรุงผิวเนื่องจากในเนื้อมะขามจะมีวิตามินซีสูงมาก ช่วยชะลอการเกิดริ้วรอยแห่งวัย ซึ่งจะนำเนื้อของมะขามที่สุกแล้วมาทำเป็นมะขามเปียกเพื่อใช้ประโยชน์ได้ทั้งทางโภชนาการและในทางสมุนไพรยาพื้นบ้าน โดยมะขามหวานสามารถใช้เป็นคลีมพอกผิวหนัง พอกเส้นผม รวมถึงช่วยบำรุงรากฟันได้ด้วย และในส่วนของยาสมุนไพรนั้นจะนิยมใช้เมล็ดมะขามซึ่งจะมีโปรตีนและไขมันผสมอยู่มีสรรพคุณช่วยในการบำรุงระบบทางเดินอาหาร บำรุงเลือด และแคลเซียมในเมล็ดยังมีสรรพคุณบำรุงกระดูกอีกด้วย
สมุนไพรเมล็ดมะขามบดผง
เมล็ดมะขามที่จะนำมาบดเป็นผงยาสมุนไพรนั้นจะมีการนำไปอบร้อนไล่ความชื้นเสียก่อนเนื่องจากจะมีส่วนที่เป็นไขมันซึ่งสามารถจับตัวเป็นก้อนได้ขณะบดเป็นผง หรือสามารถนำไปคั่วในกระทะเพื่อให้ความชื้นในเมล็ดมะขามหมดไปได้
ข้อควรระวัง
ยังไม่พบข้อเสียของสมุนไพรจากมะขามได้อย่างชัดเจนมากนัก จะมีก็เพียงแต่มะขามเปียกที่ไม่ควรนำมารับประทานมากจนเกินไปเนื่องจากจะส่งผลต่อระบบทางเดินอาหารได้
