ต้นคำฝอยจัดเป็นไม้ล้มลุก มีความสูงประมาณ 40-130 เซนติเมตร มีลำต้นเป็นสัน แตกกิ่งก้านมาก เป็นพืชที่มีอายุสั้น ทนแล้ง มีใบเป็นใบเดี่ยวเรียงสลับ รูปวงรี ลักษณะของใบคล้ายรูปหอกหรือรูปขอบขนาน ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย ปลายเป็นหนามแหลม ใบมีความกว้างประมาณ 1-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-12 เซนติเมตร ออกดอกรวมกันเป็นช่ออัดแน่นบนฐานดอกที่ปลายยอด มีดอกย่อยขนาดเล็กจำนวนมาก ดอกคำฝอยมีลักษณะกลมคล้ายดอกดาวเรือง เมื่อดอกคำฝอยบานใหม่ ๆ จะมีกลีบดอกสีเหลืองแล้วจึงค่อย ๆ เปลี่ยนเป็นสีส้ม เมื่อแก่จัดดอกจะเปลี่ยนเป็นสีส้มแดง ที่ดอกมีใบประดับแข็งเป็นหนามรองรับช่อดอกอยู่ ผลมีลักษณะคล้ายรูปไข่หัวกลับ ผลเบี้ยว ๆ มีสีขาวงาช้างปลายตัด มีสัน 4 สัน ขนาดของผลยาวประมาณ 0.6-0.8 เซนติเมตร ผลเป็นผลแห้งไม่แตก ด้านในผลมีเมล็ดเป็นรูปสามเหลี่ยมยาวรี เปลือกแข็ง มีสีขาว ขนาดเล็ก เมื่อผลแก่แห้งเมล็ดจะไม่แตกกระจาย
คุณสมบัติด้านสมุนไพรของคําฝอย
คําฝอยขึ้นชื่อว่าสามารถช่วยในการลดความอ้วนได้ ช่วยขยายหลอดเลือด ป้องกันโรคหัวใจ ช่วยลดไขมันในเส้นเลือดได้ โดยส่วนที่นำมาใช้เป็นยาสมุนไพรนั้นก็ได้แก่ ดอก และ เมล็ด โดยดอกทั้งแห้งทั้งสดสามารถนำมาใช้เป็นส่วนผสมของชาหรือกาแฟ และในส่วนของเมล็ดสามารถนำมาสกัดน้ำมันเพื่อใช้ผสมในอาหารหรือนำเมล็ดแห้งมาบดเป็นผงเพื่อชงดื่ม
สมุนไพรคําฝอยบดผง
เมล็ดคำฝอยสามารถนำมาบดเป็นผงเพื่อใช้เป็นยาสมุนไพรได้ แต่ในตัวเมล็ดจะมีไขมันอยู่มากจึงต้องมีการนำไปผ่านกระบวนการอบร้อนไล่ความชื้นเสียก่อนจึงนำมาเข้าเครื่องบด และดอกคำฝอยแห้งนั้นก็ยังสามารถนำมาบดเป็นผงยาสมุนไพรได้ด้วยเช่นกัน
ข้อควรระวัง
ควรระมัดระวังเมื่อใช้ดอกคำฝอยร่วมกับยาในกลุ่มต้านการแข็งตัวของเกล็ดเลือด
