ต้นข่อย มีถิ่นกำเนิดแถวเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และในประเทศไทย โดยจัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง มีความสูงประมาณ 5-15 เมตร ลำต้นและกิ่งก้านค่อนข้างคดงอ มีปุ่มปมอยู่รอบ ๆ ต้นหรือเป็นพูเป็นร่องทั่วไป ซึ่งอาจจะขึ้นเป็นต้นเดียวหรือเป็นกลุ่ม เปลือกต้นมีสีเทาอ่อน บาง ขรุขระเล็กน้อย แตกเป็นแผ่นบาง ๆ และมียางสีขาวข้นเหนียวซึมออกมา แตกกิ่งก้านมีสาขามาก แตกกิ่งต่ำเป็นพุ่มทึบ และนิยมขยายพันธุ์ด้วยการใช้รากปักชำ เพราะจะเจริญเติบโตได้เร็วกว่าการใช้กิ่งปักชำหรือการเพาะเมล็ด ใบข่อย ลักษณะเป็นใบเดี่ยวเรียงสลับ มีขนาดเล็ก แผ่นใบมีสีเขียว เนื้อใบค่อนข้างหนากรอบ ผิวใบสากคล้ายกระดาษทรายทั้งสองด้าน ลักษณะใบคล้ายรูปรีแกมรูปไข่หัวกลับ โคนใบสอบ ปลายใบแหลม ขอบใบหยัก มีความกว้างประมาณ 2-3.5 เซนติเมตรและยาวประมาณ 4-7 เซนติเมตร ดอกข่อย ออกดอกเป็นช่อ มีสีขาวเหลืองอ่อน โดยจะออกปลายกิ่งตามซอกใบ ดอกเดี่ยวแต่รวมกันเป็นกระจุก ดอกเพศผู้และดอกเพศเมียจะอยู่ต่างดอกกัน ผลข่อย ผลสดมีลักษณะกลมสีเขียว ผลคล้ายรูปไข่ มีขนาดประมาณ 0.5 เซนติเมตร เมล็ดมีขนาดโตเท่ากับเมล็ดพริกไทย มีเนื้อเยื่อหุ้ม ส่วนผลแก่จะมีสีเหลืองใสและมีรสหวาน และเป็นที่ชื่นชอบของพวกนกเป็นอย่างมาก
คุณสมบัติทางสมุนไพรของข่อย
ต้นข่อยสามารถนำมาใช้เป็นสมุนไพรพื้นบ้านได้ มีสรรพคุณช่วยเจริญอาหาร บำรุงหัวใจ บรรเทาอาการริดสีดวง ใช้รักษาโรครำมะนาด รักษาอาการฟันผุ รักษาแผลในช่องปาก ช่วยรักษาอาการท้องร่วง โรคท้องเสีย ใช้เป็นยาระบายอ่อนๆ
สมุนไพรข่อยบดผง
เปลือก ราก และเมล็ดของต้นข่อย สามารถนำมาบดเป็นผงสมุนไพรได้ โดยจะต้องนำไปผ่านกระบวนการอบร้อนไล่ความชื้นก่อนเพื่อให้บดง่าย สามารถนำไปชงดื่มกับชาหรือกาแฟเพื่อลดกลิ่นปาก บรรจุใส่แคปซูลยาเพื่อให้ทานง่าย
ข้อควรระวัง
ยังไม่พบข้อเสียจากการใช้สมุนไพรเสลดพังพอนที่เด่นชัดแต่อย่างใด
